دانشکده پیراپزشکی

وعلمناه صنعه لبوس لکم لتحصنکم من باسکم فهل انتم شاکرون (انبیاء/۸۰)
و ما به او ( حضرت داود علیه السلام ) ساخت زره را تعلیم نمودیم تا شما را از آسیب جنگ درامان بدارد، پس آیا از شکر گزارانید؟

هفته پدافند غیرعامل بهانه ای است تا در یک نگاه کوتاه به اهمیت آن در کل و به ویژه در حوزه سلامت بپردازیم. عباراتی که این روزها زیاد شنیده می شود اما برای اکثر مردم حتی در رده های تحصیلاتی بالا چندان شناخته شده نیست هر چندکه نیاز ضروری جامعه امروز ماست.
از نظر لغت شناسي ، واژه پدافند از دو جز" پد" و " آفند" تشكيل شده است. درفرهنگ و ادب فارسي "پاد" يا "پد" پيشوندي است كه به معاني "ضد" متضاد ،پي و دنبال " بوده وهرگاه قبل از واژه اي قرار گيرد معني آن را معكوس مي نمايد كه از آن جمله اند "زهر و پاد زهر" و " تك وپاتك" واژه آفند نيز به مفهوم " جنگ ، جدال ، پيكار و دشمني است.
پدافند به دو نوع کلی تقسیم می شود . عامل و غیرعامل. پدافند عامل( Act ive Defense) عبارت است از: مجموعه امکانات بالقوه و بالفعل نیروهای آموزش دیده و ابزارهای نظامی که در قالب نیروهای زمینی ، هوایی و دریایی سازماندهی می شود.
پدافند غیرعامل Pasive Defense عبارت است از: به کارگیری هرگونه ابزار، شرایط و موقعیت به طوری که خود به خود و بدون نیاز به عامل انسانی با مراحل مختلف حملات دشمن مقابله شود و از برنامه ریزی های دفاعی موقعیت های مثبت طبیعی ، استتار، اختفاء و پراکندگی و امکانات استفاده گردد. به عبارتی پدافند غیرعامل به کلیه اقدامات و تدابیری گفته می شود که بدون استفاده از سلاح، موجب کاهش آسیب پذیری ، تلفات ، خسارات و افزایش پایداری می شود. پدافند غیرعامل یعنی دفاع در مقابل تهدید بدون به کارگیری سلاح و تجهیزات نظامی ، در واقع می توان گفت دفاع غیرعا مل ، مکمل دفاع غیرعامل است . یعنی دفاع غیرعامل + دفاع عامل = دفاع
امنیت ملی و پدافند غیرعامل ارتباط تنگاتنگی باهم دارند و حفظ جان مردم، تمامیت ارضی، سیستم اقتصادی و سیاسی و حفظ استقلال و حاکمیت کشور هدف اصلی این اقدامات است. مراکز اداری ، نظامی ، اقتصادی و سیاسی کشور از منظر پدافند غیرعامل به مراکز حیاتی ،حساس و مهم تقسیم می شوند.
دانشگاه های علوم پزشکی در مولفه اول و سوم مستقیما نقش دارند و لازم است با کمک سایر سازمان ها در جهت کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی کشور برنامه ریزی نمایند.

دراغلب کشورها به ویژه در کشورهای توسعه یافته حتی در کشورهایی که بی طرف هستند مثل سوئیس و کشورهایی که هرگز مورد حمله قرار نگرفتند اقدامات وسیعی صورت گرفته است. کشورهای امریکا ، روسیه ، کره شمالی ، سوئیس ، آلمان و در بین کشورهای همسایه پاکستان از جمله کشورهای موفق در زمینه پدافند غیرعامل به شمار می روند. از جمله اقدامات زیادی انجام شده ازجمله:
۱. تأمين پناهگاه هاي عمومي و جمعي
۲. تأمين حفاظت فردي
۳. زير زميني بودن (خطوط مترو وراه آهن ) وموارد بسیار متعدد دیگر که اکثر این اقدامات درکشورهای مختلف مشابه است و درعین حال برخی اقدامات دربعضی از این کشورها منحصر به فرد است.
اولين اصل در مديريت بحران و پدافند غيرعامل تأمين نيازهاي اوليه انسانها مي باشد که عبارتند از:
امنیت
سرپناه
آب و غذا
بهداشت ، برق و انرژی
حمل و نقل
نیازهای روانی و اجتماعی
وزارت بهداشت و در استان ها دانشگاه های علوم پزشکی مسئول حفظ سلامت مردم در شرایط عادی و بحرانی است و در هر شرایطی باید از استمرار چرخه درمان اطمینان داشته باشد. سلامت افراد و بهداشت و درمان یک کشور را می توان بطور کلی در دو عرصه نظامی و غیر نظامی تقسیم کرد.بخش نظامی آن عمدتا توسط نیروهای نظامی تامین می شود و بخش غیر نظامی توسط سیستم بهداشت و درمانی که درکشور گسترده است و وزارت بهداشت متولی آن است البته در شرایط بحران بخش نظامی می تواند به عنوان پشتیبان نیروهای غیرنظامی وارد عمل شود. از جمله تهدیدات در این زمینه می توان به تهدیدات زیستی درحوزه سلامت انسان ، دام و درکل منابع آب و غذا اشاره کرد.
بخش های اورژانس پیش بیمارستانی ، بیمارستان ها و مراکز تخصصی وفوق تخصصی به این منظور ایجاد شده اند و از سال گذشته که وزارت بهداشت به عنوان مسئول قرارگاه زیستی انتخاب شده است تلاش های سازمان یافته ای جهت ایجاد زیرساخت های لازم آغاز نموده است. توجه به این نکته لازم است علیرغم تمام تعهدات بین المللی کشورها درشرایط جنگ متاسفانه از اولین مراکزی که مورد هدف قرار می گیرد بیمارستان ها هستند که هدف دشمن کاهش توان مقابله است. با توجه به موقعیت خاص کشور ما ایجاد آمادگی در تمام زمینه های دفاع غیرعامل حیاتی است .
با توجه به رسالت اصلی دانشگاه های علوم پزشکی در این زمینه برنامه ریزی جهت تامین فضاهای فیزیکی استاندارد، تامین تجهیزات موردنیاز برای شرایط عادی و خاص و آموزش نیروهای تحت امر ونیز آموزش جامعه از اولویت های اصلی می باشد و درهر حال باید تلاش کرد استمرار ارائه خدمات بهداشتی درمانی تحت هر شرایطی محقق شود چرا که با ارزش ترین دارایی هر کشوری مردم آن است.